Ik hoor het zo vaak en ik vind het zo spijtig: een jonge vrouw komt bij de gynaecoloog en krijgt de mededeling dat ze PCOS heeft, gevolgd door “neem de pil en kom maar terug wanneer je zwanger wil worden. ”Of wensouders die na een vaak lange en onvervulde kinderwens de diagnose PCOS geserveerd krijgen, samen met een voorschriftje voor het medische circuit… Of er wordt gewoon tegen de vrouw gezegd: “zorg dat je eerst afvalt en kom dan nog eens terug.”
Uitleg over wat PCOS juist is en wat het inhoudt, die informatie ontbreekt geregeld. Het is zoveel meer dan moeilijkheden met zwanger worden. En de gevolgen van PCOS op lange termijn, daar wordt zelden over gesproken. In dit artikel wil ik alvast kort schetsen wat je zeker moet weten wanneer je net de diagnose hebt gekregen en wat je zelf al kan doen.
Maar eerst: wat is PCOS?
PCOS of polycysteus ovariumsyndroom is een verzameling van verschijnselen. Om van PCOS te kunnen spreken, heb je 2 van deze kenmerken:
- te veel androgenen (mannelijke hormonen) in het bloed [dat kan je te weten komen via een bloedanalyse] of uiterlijke kenmerken van teveel mannelijke hormonen. Wat verder hier meer over…
- een onregelmatige of zelfs een uitblijvende eisprong
- verschillende onvolgroeide follikels in de eierstokken. Dat kunnen ze nakijken via een inwendige echo. Een follikel is het beginstadium van een eitje. Bij PCOS zijn er minimaal 20 onvolgroeide follikels aanwezig in één eierstok.
Wat doet PCOS met je lichaam?
Je kan je hormoonhuishouding voorstellen als een orkest dat samen een symfonie moet spelen. Wanneer er één instrument te hard doorkomt, gaat dat ten koste van de andere instrumenten. Het verhaal van PCOS start vermoedelijk bij het hormoon insuline. Verhoogde insulinewaarden stimuleren de cellen in de baarmoeder om mannelijke hormonen (oa testosteron) aan te maken. Hierdoor wordt een mogelijke eisprong geremd en komen typisch mannelijke kenmerken tot uiting (acné, beharing,..).
De gevolgen van dat onevenwicht vind je in héél je lichaam terug:
- acné
- haar op plaatsen waar je het als vrouw liever niet hebt: vooral op de centrale middenlijn van het lichaam (op de bovenlip, op de kin, tussen de borsten, onder de navel, aan de binnenkant van de dijen)
- dunner worden en verlies van hoofdhaar
- hunkeren naar zoet
- slecht slapen
- mood swings
- snel last hebben van ontsteking van gewrichten
- heel moeilijk afvallen: zo is ‘gewoon even afvallen’ met PCOS niet zo gewoon. Het is verdomd moeilijk!
Wat kan je zelf doen?
De allereerste taak wanneer je de diagnose gekregen hebt, is zoveel mogelijk rust brengen in je hormoonhuishouding. Dat doe je door je levensstijl aan te passen:
- door anders om te gaan met je voeding kan je een invloed uitoefenen op de hoeveelheid insuline die je lichaam moet aanmaken.
- door je te leren ontspannen en voldoende te bewegen kan je de hoeveelheid cortisol in je lichaam beïnvloeden
- door kleine veranderingen door te voeren in je avondritueel kan je een invloed uitoefenen op de aanmaak van melatonine, het hormoon dat je slaap reguleert
Je voeding aanpassen
De belangrijkste aanpassing van je voeding is het gebruik van geraffineerde producten zoveel mogelijk trachten te vermijden. Geraffineerde producten zoals wit brood, witte pasta, koekjes, bevatten koolhydraten die zo bewerkt zijn dat ze de bloedsuikerspiegel snel doen stijgen. Daardoor moet je lichaam op korte tijd veel insuline aanmaken en zoals je al kon lezen, ligt een verhoogde insuline aan de basis van PCOS. Rust brengen in je insulinehuishouding doe je door pieken van insuline te vermijden.
Kies dus voor voedingsmiddelen die de bloedsuikerspiegel minder doen toenemen en eet ongeraffineerde koolhydraten (volkoren brood, volle rijst en pasta, … ) steeds in combinatie met eiwitten of onverzadigde vetten. Op die manier kan je de stijging van de bloedsuikerspiegel nog meer in de positieve zin beïnvloeden.
Stress en cortisol
Stress is alles wat door ons lichaam of ons brein als een verstoring wordt ervaren. Ons lichaam en brein streven naar evenwicht, dus bij een verstoring zal er een actie ondernomen worden om dat evenwicht terug te vinden: de bijnier krijgt de opdracht om de stress in goede banen te leiden via hormonen en neurotransmitters, waaronder cortisol. Wanneer stress te lang aanhoudt en dus chronisch wordt, wordt het overlevingsprincipe (fight or flight) geactiveerd en worden alle lichaamsfuncties die niet met overleven te maken hebben op een laag pitje gezet. Denk aan ons immuunsysteem, slapen, vertering, de aanmaak van antioxidanten en neurotransmitters,… Op die manier wordt er meer energie vrij gehouden om te overleven.
Langs de andere kant zal er bij stress ook meer glucose (suiker) vrijgemaakt worden zodat we kunnen ‘vluchten of vechten’. Je bloedsuikerspiegel stijgt hierdoor en je lichaam zal dus meer insuline moeten aanmaken. De insuline concentratie onder controle houden is de basis van PCOS. Stress onder controle houden is dan ook het tweede luik van de behandeling bij PCOS.
Ontspanning en beweging helpen om het cortisolniveau in het lichaam te doen dalen. Dagelijks een wandeling helpt is al een mooi begin. En door je spieren te versterken met krachtoefeningen, kan je de spiercellen gevoeliger maken aan insuline.
Melatonine, het slaaphormoon
Slaap is het derde luik van de behandeling bij PCOS. Het is een vicieuze cirkel… stress beïnvloedt je slaap, slecht slapen beïnvloedt het vermogen om cortisol af te breken,… maar wist je dat slaap een belangrijke regulator is van de eetlust? Door te weinig slaap worden ghreline en leptine, twee hormonen die betrokken zijn bij eetlust, verstoord.
Ghreline geeft een hongergevoel en leptine remt het juist af. Slaaptekort geeft een daling in de leptine afgifte en een stijging in het ghreline niveau: meer honger dus. Daarnaast vertraagt het metabolisme wanneer je te weinig slaapt met als resultaat gewichtstoename.
