30-40% van de vrouwen met PCOS zijn resistent aan insuline, een aandoening waardoor de bloedsuikerspiegel hoog blijft, overgewicht veroorzaakt en kan leiden tot prediabetes en diabetes type 2. En tegelijkertijd maakt insulineresistentie de PCOS klachten erger. Tijd dus om eens te onderzoeken wat insulineresistentie is en wat je er zelf aan kan doen!
Wat is insulineresistentie?
Om goed te begrijpen wat insulineresistentie is, moeten we even een uitstapje maken naar onze hersenen. Binnenin onze hersenen, dicht bij de hersenstam ligt de hypothalamus, ons hoofdkwartier. Daar wordt voortdurend gemeten wat er in en rondom ons gebeurt. Het doel van de hypothalamus is om ons inwendige milieu zo stabiel mogelijk te houden. Van zodra er een afwijkende meting waargenomen wordt, zet de hypothalamus een actie in gang via de manager van ons lichaam, de hypofyse.
Wanneer de hypothalamus na de maaltijd merkt dat deconcentratie van glucose in ons bloed toeneemt, dan zal die -via de hypofyse-de pancreas aan het werk zetten om insuline te produceren. Insuline en glucose komen dus samen in onze bloedbaan terecht waar het de taak is van insuline om ervoor te zorgen dat de glucosedoor alle cellen in ons lichaam kan worden opgenomen. Je kan het wat vergelijken met sleuteltjes (de insuline) die de deuren van de cellen kan openen.
Maar soms zijn de ‘sloten’ niet meer zo gevoelig en willen ze niet onmiddellijk openen. Daardoor blijft de glucose dus wat in het bloed zitten. Er zal steeds meer insuline nodig zijn om de glucose in de cellen te kunnen opnemen. En dàt is insulineresistentie. Deze voortdurende hoge waarden van glucose in het bloed, kunnen leiden tot prediabetes en diabetes type 2.
Insulineresistentie en PCOS
De link tussen diabetes type 2 en PCOS is ondertussen gekend. Het wordt zelfs aangenomen dat insulineresistentie een rol speelt in het ontstaan van PCOS, alhoewel de symptomen van PCOS vaak eerst zichtbaar worden. Dus insulineresistentie als oorzaak en niet als gevolg van PCOS!
Waarom sommige vrouwen met insulineresistentie dan PCOS ontwikkelen en anderen niet, is nog niet bekend. Vermoedelijk speelt er een genetische factor mee. Bij deze vrouwen zullen hoge insulinespiegels de productie van mannelijke hormonen, waaronder testosteron, in de eierstokkenverhogen. Zowel PCOS als hoge productie van mannelijke hormonen, zijn risicofactoren voor vrouwelijke onvruchtbaarheid of dysfunctie van de eierstokken.
Hoe merk ik dat ik insulineresistentie heb?
De symptomen van insulineresistentie zijn voor iedereen dezelfde, het is alleen voor vrouwen met PCOS heel belangrijk om er aandacht voor te hebben, omwille van het sterke verband tussen beiden.
- Verdikking en verkleuring van de huid (Ancanthosis negricans)
Door de insulineresistentie wordt er meer groeifactoren aangemaakt. Dat leidt tot verdikking van de huid in de oksels, liezen, bilnaad, nek, rond de navel. Door deze verdikking is de huid vaak donker verkleurd, alsof de huid vuil is. - Skintags op de huid
Net zoals de verkleuring van de huid, vind je de skintags voornamelijk in de lichaamsplooien, zoals in de hals, oksels, liezen. Een skin tag ziet er wat uit als een plat of rond huidflapje ter grootte van een rijstkorrel. Skin tags zijn huidkleurig of lichtbruin, groeien niet snel en voelen zacht aan. Via een ‘steeltje’ zijn ze verbonden aan de huid. - Gewichtstoename
Wanneer de glucose in het bloed aanwezig is en het niet meer door de cellen kan opgenomen worden, dan wordt het in de lever omgezet in triglyceriden, vet dus. Dit vet wordt opgeslagen rond de organen en onder de huid.
De gewichtstoename leidt dan weer tot meer resistentie aan insuline en zo kan je op korte tijd snel gewicht bijkomen.
Diagnose van insulineresistentie
Vrouwen met PCOS zouden op regelmatige basis gescreend moeten worden voor insulineresistentie. Hoe sneller de behandeling gestart kan worden, hoe minder risico’s op lange termijn.
De huisarts kan via een bloedafname bepalen of je insulineresistentie hebt:
- HbA1c: deze bloedtest meet je gemiddelde glucoselevels over de voorbije 3 maanden.
- Nuchtere glucose test: de concentratie van glucose in je bloed wordt bepaald na een periode van 8-12u niets te eten of te drinken. Bij verhoogde waarde, kunnen er bijkomende testen afgenomen worden om te bepalen hoe je lichaam glucose verwerkt.
- Glucose tolerantietest: bij deze test wordt eerst je nuchtere bloedsuikerspiegel bepaalt. Daarna wordt er een drankje gedronken met een bepaalde hoeveelheid suiker. In de daaropvolgende twee uur wordt er op bepaalde tijdstippen opnieuw bloed afgenomen om te meten hoe snel je bloedsuikerspiegel daalt. Blijft de bloedsuikerspiegel hoog, dan is dat een teken van insulineresistentie.
Insulineresistentie, wat nu?
Als je de diagnose van insulineresistentie hebt gekregen of je hebt zelf een sterk vermoeden, ga dan vooral niet paniekeren. Je leven is niet voorbij! Zie het eerder als een wake up call.
Je insulineresistentie èn de symptomen van PCOS serieus terugdringen door veranderingen van je levensstijl op gebied van slaap, stress, beweging en voeding. Deze vier pijlers zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden, het is dus absoluut nodig om ze alle vier samen te bekijken.
Slaap
Tijdens onze slaap produceert ons lichaam een hormoon waardoor we ‘s nachts geen honger hebben, handig als we willen slapen… Die rust is trouwens heel erg nodig, want ons lichaam zal gedurende de diepe slaap fysiek herstellen. Het gaat dan niet alleen over herstellen van een ziekte, maar over het vernieuwen van rode bloedcellen, het groeien van onze haren, het sterker worden van onze spieren na een fitness sessie,…
Wanneer je onvoldoende of slecht slaapt, heeft je lichaam onvoldoende tijd om te herstellen èn produceer je onvoldoende van dat hormoon tegen honger. De volgende dag zal je daardoor mèèr trek hebben in zoet en zal je daarenboven ook nog eens sneller suikers omzetten in vetten. Balen…
Stress
Stress zijn alle invloeden van buitenaf en van binnen in ons lichaam die een chemische reactie in gang zetten met als doel om te vluchten of te vechten. Dat was heel nuttig vroeger toen we moeten vechten of vluchten om in leven te blijven. Nu wordt diezelfde chemische reactie veroorzaakt door onze overvolle agenda’s , files of geldzorgen, maar ook door bijvoorbeeld ontstekingen in ons lichaam, een ziekte,… De reactie die in gang gezet wordt, zorgt onder andere voor een vrijzetting van glucose, wat uiteraard heel handig is wanneer we moeten vluchten… Maar vluchten of vechten doen we niet meer… bij stress verbruiken we die extra glucose meestal niet (zeker niet wanneer we gewoon achter onze bureau blijven zitten om die overvolle mailbox op te kuisen). In plaats van die glucose te verbranden, wordt die door onze lever omgezet in vet en komen we dus bij. Had ik al gezegd dat gewichtstoename insulineresistentie in de hand werkt?
Daarnaast leidt chronische stress ook tot aantasting van de hippocampus, een onderdeel van onze hersenen dat instaat voor ons kortetermijngeheugen en onze concentratie. De hippocampus zal bij acute stress een remmende werking uitoefenen op de stress. Maar wanneer de stress chronisch wordt, kan de hippocampus krimpen en dus neemt ook de remmende werking op stress af. Zo beland je in een negatieve spiraal.
Beweging
In geval van insulineresistentie zal elke vorm van beweging een positief effect hebben op de gevoeligheid van je cellen aan insuline. Dagelijks na het eten 10 minuten bewegen, een frisse neus halen, zal al een verschil maken.
Extra spierkracht ontwikkelen door krachtoefeningen, zal daarnaast ook nog de capaciteit van je lichaam om suikers op te slaan vergroten, waardoor je minder vrije suikers in je bloedbaan zal hebben rondzwerven.
En last but not least, beweging zorgt voor de vrijzetting van endorfines, een stof die de hippocampus kan herstellen wanneer deze door chronische stress werd aangetast.
Voeding
Door je bewust te worden van de invloed van onze voeding op onze bloedsuikerspiegel, kan je de pieken van insulineproductie vermijden. Op die manier geef je je lichaam de tijd om de aanwezig suikers vanuit de bloedbaan op te nemen in de cellen en herstelt de gevoeligheid van je cellen aan insuline.
Volkoren producten verkiezen boven geraffineerde bronnen van zetmeel zijn een allereerste belangrijke stap. Daarnaast is het aanbrengen van véél oplosbare vezels, vitaminen en mineralen uit groenten en fruit, het kiezen van voedingsmiddelen met vetten met voldoende enkelvoudige en meervoudig onverzadigde vetzuren van groot belang zodat je het lichaam helpt bij de aanmaak en omzetting van hormonen.
